اگر آموزش نباشد، دردسر!
قدیم‌تر‌ها، زمانی که تلفن همراه برای اولین‌بار وارد کشور شد، کمتر کسی باور می‌کرد که این وسیله‌های کوچک که فقط می‌توانند صدا را منتقل کنند، روزی دنیایی از امکانات را در خود جای دهند و تقریباً همه افراد را به خود وابسته کنند. امروز تلفن‌های همراه، به چیزی بیشتر از یک تلفن تبدیل شده‌اند و بسیاری از کارهای روزانه ما را انجام می‌دهند. وضعیت بقیه محصولات ساخته دست بشر نیز همین‌گونه است. مثلاً دستگاه‌های خودپرداز بانک‌ها، زمانی که برای اولین‌بار ساخته شده و مورد استفاده قرار می‌گرفتند، فقط قادر به پرداخت پول بودند، آن‌هم فقط از کارت مخصوص به خودشان. با مرور زمان اما، امکانات و کارویژه‌های زیادتری به این دستگاه‌ها اضافه شد؛ امکان پرداخت قبوض، امکان انتقال وجه، امکان خرید شارژ و کمک‌های خیریه و موارد دیگر. برخی از این دستگاه‌ها حتی امکان دریافت وجه را نیز دارند. همه به یاد داریم زمانی را که برای پرداخت یک قبض برق، باید ساعت‌ها در صف بانک منتظر می‌ماندیم…
موبایل‌ها، دستگاه‌های خودپرداز و کامپیوترها، امروز بسیاری از کارهای ما را انجام می‌دهند. شاید استفاده از آنها برای ما که با آنها بزرگ شده‌ایم و بزرگ شدن آنها را دیده‌ایم، ساده باشد، اما آیا پدر و مادرهای ما که حتی ممکن است پیش از روی کار آمدن فناوری‌های جدید بازنشسته شده باشند، به راحتی می‌توانند از این وسایل استفاده کنند؟
آموزش یا سوءاستفاده
کمتر از ۱۰ سال قبل، حقوق بازنشستگی و مستمری ماهیانه تقریباً همه بازنشستگان و مستمری‌بگیران به حساب آنها واریز می‌شد و آنها نیز با در دست داشتن دفترچه حساب، به بانک مراجعه می‌کردند و مبلغ مورد نیاز را دریافت می‌کردند. امروز اما تقریباً دیگر خبری از دفترچه‌های کاغذی حساب نیست و بازنشستگان باید مستمری خود را از دستگاه‌های خودپرداز دریافت کنند، آن‌هم با کارت الکترونیکی کوچکی که هیچ شباهتی به دفترچه‌های کاغذی و کیف پول قدیمی آنها ندارد.
آقای رضایی، بازنشسته آموزش و پرورش، در این باره می‌گوید: «استفاده از کارتهای بانکی برای بسیاری از سالمندان، کار سختی است. برخی سالمندان به دلیل ناآشنایی با کارتهای بانکی و دستگاه‌های خودپرداز دردسرهای زیادی کشیده‌اند و بارها از آنها سوءاستفاده شده است. سال گذشته یکی از دوستان من از یکی از عابران خواست برای پرداخت قبض به او کمک کند و آن عابر خدانشناس، ۵۰۰ هزار تومان از کارت آن بنده خدا را برداشت.
البته همه آدم‌ها اینگونه نیستند و اکثریت افراد، به ما کمک می‌کنند.
ما سالمندان از تکنولوژی بدمان نمی‌آید، اما ای کاش وقتی قرار است خدمات مورد نیاز ما از طریق تکنولوژی جدید ارائه شود، در کنار آن زمانی را برای آموزش به ما اختصاص می‌دادند.»
آقای رضایی البته شخصاً مشکلی با تکنولوژی و ابزارهای آن ندارد. او یک گوشی هوشمند دارد که روی آن برنامه‌های زیادی نصب کرده و از بسیاری از آنها نیز استفاده می‌کند.
خانم محمودی و لپ‌تاپ
خانم محمودی، بازنشسته دارایی است. پانزده سال پیش همسر خود را از دست داده و تنها، در کوچه‌ای حوالی خیابان بهارشیراز زندگی می‌کند. خانم محمودی دو فرزند دارد که هر دو خارج از کشور زندگی می‌کنند. فرزند بزرگش امید نام دارد که ۱۰ سال پیش برای ادامه تحصیل ترک وطن کرده و دیگر بازنگشته است. فرزند کوچکترش امیر نام دارد که دو سال پیش برای ادامه تحصیل، راه برادر بزرگتر را در پیش گرفته و به گفته خانم محمودی، او نیز احتمالاً بازنمی‌گردد. خانم محمودی برای تماس با فرزندانش، از اینترنت و ابزارهای ارتباطی تصویری استفاده می‌کند، اما برای این کار، سختی‌های زیادی متحمل شده است. او می‌گوید: «قبل از اینکه امیر برود، برای ارتباط با امید مشکلی نداشتم، با لپ تاپش کارهایی می‌کرد و امید و همسر و فرزندش را می‌دیدم و با هم حرف می‌زدیم. اما از وقتی امیر رفت، تا مدت‌ها نمی‌توانستم هیچ کدامشان را ببینم. البته امیر قبل از رفتن کار با لپ تاپش را یادم داد، ولی فراموش کردم. به همین خاطر چند بار وقتی می‌خواستم با پسرانم تماس بگیرم، از پسر همسایه خواستم این کار را برایم انجام دهد. اما هر بار که نمی‌توانستم مزاحم این و آن شوم. به همین خاطر، یکی از دوستان کلاس‌هایی را به من معرفی کرد که به سالمندان کامپیوتر آموزش می‌داد. در این دوره‌ها شرکت کردم و الان می‌توانم بدون مشکل، با فرزندانم ارتباط برقرار کنم.»
خرابکاری زیادی کردم!
آقای مرادی نیز بازنشسته یکی از ادارات دولتی است. ظاهراً نوه‌هایش برای تولد ۸۷ سالگی او یک گوشی موبایل هوشمند خریده‌اند و او نمی‌تواند با این گوشی به راحتی کار کند. می‌گوید: «وقتی نوه‌هایم کوچکتر بودند، می‌خندیدند که نمی‌توانستم با موبایل و کامپیوتر کار کنم. به همین خاطر وقتی برای تولدم از این موبایل‌های جدید خریدند، فکر کردم می‌خواهند دوباره مرا دست بیندازند. آخر دفعه قبل هم که از این موبایل‌های لمسی برایم خریدند، اینقدر روی صفحه‌اش را با ناخن فشار دادم که شکست! (می‌خندد). بعضی وقت‌ها می‌شنوم که می‌خواهند در آینده دفترچه‌های بیمه را هم حذف کنند و همه کارها با موبایل باشد. آخر چرا؟ آیا کسی به سختی‌های این کارها برای ما فکر می‌کند؟ مثلاً از وقتی فیش‌های حقوقی را باید از کافی‌نت‌ها بگیریم، دردسر ما زیاد شده است. اگر می‌خواهند برای ما کاری انجام دهند یا مثلاً همه چیز را جدید کنند، باید به ما هم کار کردن با این وسایل جدید را یاد دهند تا مشکلی نداشته باشیم.»
ضرورت آموزش قبلی
تکنولوژی و وسایل زندگی، روز به روز در حال نو شدن و تغییر و تحول هستند. هدف اصلی این تغییرات، راحتی بیشتر است، اما راحتی بیشتر برای چه کسی؟ بسیاری از سالمندان و بازنشستگان، اگر آموزش‌های مورد نیاز را نبینند، ممکن است در ارتباط با لوازم و وسایل جدید دچار مشکل شوند. امروز که بسیاری از خدمات مورد نیاز بازنشستگان از طریق اینترنت و لوازم های‌تک ارائه میشود، ضرورت آموزش شیوه استفاده از این وسایل بیشتر نمود پیدا کرده است. سالمندان و بازنشستگانی که با وسایل الکترونیکی جدید آشنایی کافی ندارند، می‌توانند آموزش‌های کاربردی ببینند و از پس کارهای روزمره خود برآیند.
نکته دیگر درباره شیوه آموزش و رفتار با سالمندان است. ممکن است سالمندان در یادگیری استفاده از لوازم و وسایل جدید، مانند ما سریع نباشند؛ همانطور که یادگیری ما نیز به سرعت یادگیری فرزندانمان نیست. بنابراین وقتی می‌بینیم فرد سالمندی جلوی دستگاه خودپرداز مشغول انجام کاری است، صبور باشیم یا سعی کنیم با رعایت احترام به او کمک کنیم.
