دیدار ایران و عربستان به وقت پکن؛ پایان عصر تاریک خاورمیانه؟

به گزارش اقتصادنیوز، ایران و عربستان سعودی با امضای توافق در شرق دور نوید آغاز عصر تازه ای را در خاورمیانه داده‌اند.

لحظه دگردیسی بازی خاورمیانه

به نوشته سی‌ان‌ان، زمانی که عربستان سعودی و ایران روز جمعه در پکن مخاصمه را به خاک سپردند، لحظه‌ دگرگون‌کننده بازی خاورمیانه را -که بر اساس رقابت چند دهه ای آنها شکل گرفته بود- رقم زدند و پرده از نفوذ فزاینده چین در این منطقه نفت خیز را افکندند.

رمزگشایی از نزدیکی عربستان به ایران /ناقوس به صدا در آمد!

گر چه اعلام این توافق تا حدی عجیب بود، اما امری غیر قابل انتظار به شمار نمی‌رفت. دو قدرت منطقه‌ای نزدیک به دو سال است که در حال مذاکره برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک هستند.

در طی این مذاکرات، در برخی مواقع، به نظر می‌رسید که مذاکره‌کنندگان پا پس می‌کشیدند و بی‌اعتمادی عمیق بین دو کشور غیر قابل تغییر به نظر می‌رسید.

توافق در حین بن‌بست مذاکرات هسته‌ای

گفت‌وگوهای ایران با عربستان سعودی هم‌زمان با شکست مذاکرات ایران و ایالات متحده برای احیای توافق هسته‌ای 2016 آغاز شد. به نظر می‌رسید که نتایج هر دو مجموعه مذاکرات به هم مرتبط باشند – ریاض و واشنگتن مدت‌هاست که در سیاست خارجی دچار چالش شده‌اند.

فلاحت پیشه: توافق ایران و عربستان، غلبه بر افراطیون داخلی بود

با این حال، اتحادهای منطقه‌ای در حال تغییر است. روابط عربستان سعودی با ایالات متحده در سال‌های اخیر تیره شده و هم‌زمان چین جایگاه والاتری یافته است. برخلاف واشنگتن، پکن توانایی فراتر رفتن از رقابت‌های خاورمیانه را از خود نشان داده است.

چین روابط دیپلماتیک خوبی را با کشورهای منطقه برقرار کرده که به واسطه تقویت روابط اقتصادی و بدون تکرار لفاظی‌های غربی در مورد حقوق بشر صورت می‌گیرد.

با نگاهی به گذشته، پکن طی این سال‌ها خود را آماده کرده تا از طریق دیپلماتیک به میانجی‌گری درگیری‌های پرشمار این منطقه آکنده از منازعه پرداخته و به طور هم‌زمان بر کاهش نفوذ منطقه‌ای آمریکا تأکید کند.

خاورمیانه باثبات‌تر و منافع واشنگتن

تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوئینسی مستقر در واشنگتن روز جمعه در توییتی نوشت: «در حالی که بسیاری در واشنگتن نقش نوظهور چین را به عنوان میانجی در خاورمیانه به عنوان یک تهدید می‌بینند، واقعیت این است که خاورمیانه با ثبات‌تر که در آن ایرانی‌ها و سعودی‌ها گلاویز نباشند، به نفع ایالات متحده است».  

پارسی استدلال می‌کند که این تحول باید آغازگر لحظه‌ی بازنگری در سیاست واشنگتن در خاورمیانه باشد.

وی افزود: «آن‌چه باید تصمیم‌گیرندگان آمریکایی را نگران کند این است که اگر این ماجرا به یک هنجار جدید تبدیل شود: ایالات متحده آنقدر درگیر منازعات شرکای منطقه‌ای‌اش می‌شود که قدرت مانورش از بین می‌رود و نقش گذشته‌اش به‌عنوان یک صلح‌ساز به طور کامل به چین واگذار می‌شود».

پایان یک دوران تاریک

توافق روز جمعه می‌تواند نوید دهنده پایان یک دوران مخاصمه در خاورمیانه باشد. ریاض و تهران از زمان انقلاب سال 1979 با یکدیگر درگیری ایدئولوژیک و نظامی داشتند. این تنش ها پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 تشدید پیدا کرد و برای یک‌ونیم دهه در سطح منطقه گسترش یافت.

به دنبال اشغال سفارت سعودی در تهران، در پی اعدام روحانی برجسته شیعه سعودی نمر النمر در سال 2016، روابط دیپلماتیک میان دو کشور به طور رسمی قطع شد. اما دسته‌ای از مشکلات اقتصادی ناشی از همه‌گیری و جنگ‌های پرهزینه ممکن است اشتها را برای درگیری کاهش داده باشد و مقامات سعودی و ایرانی می‌گویند که مشتاق هستند فصل تاریک داستان روابط‌شان را ورق بزنند.

پدرخوانده جدید منطقه

به نظر می‌رسد تنش‌زدایی میان آن‌ها بسیار فراتر از ازسرگیری روابط دیپلماتیک باشد. مقامات سعودی و ایران می‌گویند که برای اجرای مجدد پیمان همکاری امنیتی چند دهه پیش و احیای یک توافق قدیمی‌تر در زمینه همکاری‌های فن‌آورانه و تجاری تلاش خواهند کرد. این یک خبر خوب نادر برای منطقه است. هر چند باید هم‌چنان منتظر ماند.

اما تحلیل‌گران می‌گویند که اهرم فزاینده چین در منطقه به جلوگیری از قمار هر دو کشور کمک کرد و یک قاعده سیاسی منسوخ شده را تغییر داد که پایتخت‌های غربی را محتمل‌ترین مکان برای توافقات منطقه‌ای می‌پنداشت.

علی شهابی، تحلیلگر سعودی که با تفکرات رهبری عربستان سعودی آشناست، به سی‌ان‌ان گفت: چین اکنون پدرخوانده این توافق است و با توجه به اهمیت استراتژیک چین برای ایران، این اهمیت فوق العاده‌ای دارد. اگر ایران این توافق را زیر پا بگذارد، به روابطش با چین که اعتبار کامل خود را در توافق سه جانبه گذاشته، لطمه خواهد زد».