یکی از ویژگی های جوامع دنیا در قرن بیست و یکم سالخوردگی جمعیت هاست آن هم نه به صورت انفرادی یا گروهی بلکه اغلب جمعیتهای دنیا در حال سالخورده شدن پانصد میلیون هستند.
در سال ۲۰۰۶ تقریبا نفر ۶۵ ساله و یا پیرتر در سرتاسر دنیا بودند و پیش بینی شده تا سال ۲۰۳۰ این رقم به ۱ میلیارد نفر افزایش پیدا کند. به طور قابل ملاحظه این مقدار افزایش جمعیت (۶۵ سال یا بیشتر)در کشورهای در حال توسعه رخ خواهد داد که تا سال ۲۰۳۰ افزایش ۱۴درصدی را به همراه خواهد داشت. در حالی که سالخورده شدن جمیعت دنیا نشان دهنده پیشرفت های اقتصادی، اجتماعی، پزشکی و دارویی در مقابله و کنترل بیماری ها است، از طرفی دیگر بیانگر چالش های بسیاری است. سالخوردگی جمعیت باعث زیر فشار قرار گرفتن نظامهای بیمه ای بازنشستگی و حقوق بازنشستگی میشود و الگوهای حمایتی اجتماعی و بین نسلی را به چالش می کشاند. این مسئله بر رشد اقتصادی، مهاجرت، شیوع، الگو و بار بیماریهای مزمن تأثیر میگذارد. برخی از دولت ها برنامه ریزی های طولانی مدتی را در پیش گرفته اند، اما برخی دیگر از دولتها هنوز در درک و فهم مسأله سالخوردگی جمعیت با تردید مواجه هستند. به تدریج که نرخ رشد سالمندان افزایش می یابد، در صورت عدم برنامه ریزی های به موقع و صحیح، روزنه های امید برای مدیریت سالمندان و مواجه پیش دستانه با چالش های آن بسته خواهد شد. در برخی از کشورها بیشترین سهم درآمد ناخالص ملی صرف بیمه های بازنشستگی افراد سالمند میشود که این رقم در سالهای آینده دو برابر خواهد شد. سیاستهای مربوط به مدیریت نیازها و مسائل سالمندان برای کشورهایی از جمله ایران که در مسیر سالخوردگی جمعیت هستند، امری اجتناب ناپذیر است. اگر کشورهای در حال توسعه از جمله ایران یک نظام برنامه ریزی پیش دستانه در زمینه امور سالمندان ایجاد نکنند، مدیریت امور سالمندان از مدیریت برنامه محور به نوعی مدیریت بحران در آینده تبدیل خواهد شد. درباره ی ارتباط بین افزایش امید زندگی ، وضعیت ناتوانی، معلولیت ها، بهبودی و بهروزی انسانها پرسشهای اساسی و چالش برانگیزی قابل طرح است؟ یک سوال اساسی اینست که آیا طول عمر بیشتر، به آن معنی است که ما سالم تر زندگی می‌کنیم؟ آیا افزایش امید زندگی یعنی افزایش طول دوره بیماریهای مزمن است؟ که خود متضمن بعد فردی و در افزایش هزینه های سلامت در بُعد عمومی است. آیا افزایش امید زندگی، به بخصوص در کشورهای در حال توسعه که افراد شانس کمی برای سالم پیر شدن دارند، بدان معنی است که افراد بیشتری باید سالهای دوران پیری را در شرایط نامطلوب جسمانی و انواع معلولیت ها سپری کنند؟ لذا نویدهای افزایش امید زندگی همراه با بسیاری از بیم ها و تردیدهاست. در دنیای امروز، اگرچه ناتوانی های شدید جسمی کاهش یافته است، اما بیماری های مزمن و فرسایشی افزایش یافته است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه بیکاری سالمندان در دوره جوانی و میان سالی و عدم توان پس انداز مالی و اقتصادی، عدم ثبات شغلی، عدم کفایت درآمدی، بالا بودن تورم و هزینه های روزمره زندگی، پایین بودن حقوق و مزایای دوران بازنشستگی، دوره سالمندی بسیاری از سالمندان را به دوران غم باری تبدیل خواهد نمود. لذا تأمین شغل و امنیت اقتصادی – اجتماعی جوانان و میان سالان امروز به معنی داشتن سالمندانی شاد و سالم و در عین حال کارآمد در آینده خواهد بود و دسترسی به این مهم موجب خواهد شد که در آینده مدیریت جمعیت سالمند با مشکلات کمتری مواجه شود
دکترمحمود مشفق عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
